Słowa kluczowe
matki
strategie radzenia sobie ze stresem
koncentracja na emocjach i ich wyładowaniu
zaburzenia ze spektrum autyzmu
niepełnosprawność intelektualna
Jak cytować
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie strategii radzenia sobie ze stresem przez matki dzieci z niepełnosprawnościami. Należy zauważyć, że matki dzieci z niepełnosprawnością w większym stopniu niż ojcowie są narażone na stres, co może wynikać z tego, że to one w przeważającej mierze zajmują się dzieckiem (niekiedy robią to przez całą dobę). Często to na matkach spoczywa ciężar organizowania dla dziecka opieki, terapii i rehabilitacji. Nasilenie stresu zależy od wielu czynników i jest w dużym stopniu doświadczeniem subiektywnym. Niewątpliwie na poziom stresu wpływa czas, w jakim rodzice są informowani o niepełnosprawności swojego dziecka, sposób przekazania tej informacji, a także sama niepełnosprawność i jej rodzaj. Czynnikami, które mają wpływ na poziom odczuwanego przez rodzica stresu, są również cechy dziecka, jego zachowanie, stopień samodzielności. Ogromne znaczenie w sytuacji obciążenia ma sposób radzenia sobie z nią oraz wykorzystywane w tym celu strategie.
W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, a grupę badawczą stanowiły 62 kobiety, które są matkami dzieci z niepełnosprawnościami – 31 matek dzieci w normie intelektualnej, z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i 31 matek dzieci z niepełnosprawnością intelektualną.
Wyniki badań wskazują na to, że badane respondentki stosują różne strategie radzenia sobie ze stresem, jednak w przeważającej mierze są to te, które skoncentrowane są na emocjach i ich wyładowaniu. Często stosowaną strategią jest także planowanie oraz poszukiwanie wsparcia instrumentalnego.
Bibliografia
Bakiera, L. i Stelter, Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Roczniki Socjologiczne Rodziny, XX, 131–151.
Banasiak, A. (2016). Demografia a poziom doświadczanego stresu rodzicielskiego matek dzieci z zaburzeniami w rozwoju. Pedagogika, XXV(2), 245–264. DOI: 10.16926/p.2016.25.72.
Banasiak, A. (2017). Stres rodzicielski matek dzieci z autyzmem. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 19, 115–132. DOI: 10.14746/ikps.2017.19.07.
Bawalsah, J.A. (2016). Stress and Coping Strategies in Parents of Children with Physical, Mental, and Hearing Disabilities in Jordan. International Journal of Education, 8(1), 1–22. DOI: 10.5296/ije.v8i1.8811.
Borowicz, A. (2012). Stres rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością słuchową. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania, 2, 55–80.
Bujnowska, A.M., Rodríguez, C., García, T., Areces, D. i Marsh, N.V. (2021). Coping with Stress in Parents of Children with Developmental Disabilities. International Journal of Clinical and Health Pscyhology, 21(3), 1–9. DOI: 10.1016/j.ijchp.2021.100254.
Byra, S. i Parchomiuk, M. (2018). Resilience a strategie radzenia sobie z problemami u matek dzieci z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 31, 24–41. DOI: 10.4467/25439561.NP.18.040.10440.
Cudak, S. (2007). Wychowawcze i emocjonalne funkcjonowanie rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej.
Dudzik-Garstka, I. i Witek, D. (2016). Psychologiczne aspekty funkcjonowania kobiety w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym. W: W. Wójcik, J. Golonka-Legut i A. Wąsiński (red.), Doświadczanie niepełnosprawności i choroby przewlekłej w perspektywie jednostki i rodziny (s. 211–221). Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka.
Eroğlu, Y., Akbaba, S., Adigüzel, O. i Peker, A. (2014). Learned Resourcefulness and Coping with Stress in Mothers of Children with Disabilities. Eurasian Journal of Educational Research, 55, 243–262. DOI: 10.14689/ejer.2014.55.14.
Głodkowska, J. (2014). Autorstwo życia a niepełnosprawność – ponawiane odczytywanie idei normalizacji. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 1(23), 75–96. DOI: 10.5604/17345537.1116718.
Gupta, A. i Singhal, N. (2004). Positive Perceptions in Parents of Children with Disabilities. Asia Pacific Disability Rehabilitation Journal, 15(1), 22–35.
Jazłowska, A. i Przybyła-Basista, H. (2019). Doświadczanie stresu i odnajdywanie pozytywnych aspektów rodzicielstwa w kontekście wychowywania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Dziecko Krzywdzone, 18(2), 76–105.
Juczyński, Z. i Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
Karwowska, M. (2007). Macierzyństwo wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Karwowska, M. (2008). Zmaganie się z problemami dnia codziennego przez rodziców wychowujących dziecko z niepełnosprawnością umysłową (w świetle badań własnych). Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, 3, 93–109.
Klajmon-Lech, U. (2018). Doświadczenia stresu i wypalenia sił oraz sposoby radzenia sobie z nimi z perspektywy matek dzieci z rzadką chorobą genetyczną. Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych, 27(2), 143–156. DOI: 10.31261/PERiSON.2018.27.09.
Kornaszewska-Polak, M. (2014). Analiza jakości relacji małżeńskich rodziców dziecka niepełnosprawnego w sytuacji stresu psychologicznego. Roczniki Pedagogiczne, 6(3), 109–128.
Krause, A. (2010). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie w perspektywie zmiany społecznej. W: A. Żyta (red.), Rodzina osób z niepełnosprawnością intelektualną wobec wyzwań współczesności (s. 15–24). Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT.
Lewandowska-Walter, A., Kichler, K. i Trawicka, A. (2014). Równowaga systemu rodzinnego i satysfakcja z życia a dobrobyt i style radzenia sobie ze stresem matek dzieci z niepełnosprawnością. Polskie Forum Psychologiczne, 19(3), 336–354. DOI: 10.14656/PFP20140304.
Marmola, M. (2017). Style radzenia sobie ze stresem przez matki dzieci z niepełnosprawnością. Kultura – Przemiany – Edukacja, 5, 267–281. DOI: 10.15584/kpe. 2017.5.16.
Minczakiewicz, E.M. (2003). Normalizacja życia rodziny nadzieją i szansą na pomyślny rozwój i przyszłość dziecka niepełnosprawnego. W: E.M. Minczakiewicz (red.), Dziecko niepełnosprawne. Rozwój i wychowanie (s. 75–84). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Miranda, A., Mira, A., Berenguer, C., Rosello, B. i Baixauli, I. (2019). Parenting Stress in Mothers of Children with Autism without Intellectual Disability. Mediation of Behavioral Problems and Coping Strategies. Frontiers in Psychology, 10, 1–12. DOI: 10.3389/fpsyg.2019.00464.
Pągowska, M. (2014). Indywidualny dramat trudnego rodzicielstwa – przebieg, objawy i radzenie sobie z wypalaniem się sił u rodziców dzieci z autyzmem. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 2(24), 47–59. DOI: 10.5604/17345537.1126282.
Pisula, E. (2007). Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Stelter, Ż. (2004). Style radzenia sobie ze stresem a ocena własnej sytuacji życiowej przez matki dzieci z niedorozwojem umysłowym. Studia Edukacyjne, 6, 229–242.
Stelter, Ż. (2011). Realizacja ról rodzinnych w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym. W: H. Liberska (red.), Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym – możliwości i ograniczenia rozwoju (s. 67–94). Warszawa: Difin.
Suwalska-Barancewicz, D. i Malina, A. (2013). Stres i postawy rodzicielskie matek i ojców osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. Psychologia Rozwojowa, 18(2), 79–90. DOI: 10.4467/20843879PR.13.012.1185.
Tomczak, K. (2009). Style radzenia sobie w sytuacji stresowej, przekonanie o własnej skuteczności, nadzieja na sukces u studentów rozpoczynających i kończących studia. Psychoterapia, 2(149), 67–79.
Walęcka-Matyja, K. i Kurpiel, D. (2013). Psychologiczne profile radzenia sobie ze stresem przez matki młodzieży z niepełnosprawnością a poczucie własnej skuteczności. W: D. Müller i A. Sobczak (red.), Rozwój i jego wspieranie w perspektywie rehabilitacji i resocjalizacji (s. 105–127). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: 10.18778/7969-022-0.08.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2023 Konteksty Pedagogiczne